Rebecca Shirin Jafari på leiting

Det ringer på døra, ein dag i 2015. Det er far hennar som kjem på besøk. Han står i døra med ei øskje i hendene.

– Oppi der var det einaste bilete av farmor frå då ho var ung, seier Rebecca Shirin Jafari.

Ho sit på ein tripp-trapp i ei leilegheit på Marienlyst i Oslo. Framfor henne ligg ei skive med salami. Frukost. Ho tek ein bit.

Jafari hadde spurt om faren hadde bilete frå barndomen liggande. Å endeleg få sjå farmora, som tredveåring i Iran, var ei sterk oppleving.

– Eg hadde alltid fått høyre at eg hadde hennar auge. No såg eg det plutseleg sjølv. Vi likna sånn! Eg liknar på mamma også, men ikkje på den måten, med dei mørke auga og håret, seier ho og dreg handa gjennom morgonsveisen.

Iranske røter

Dei siste to åra har Jafari leita etter sine iranske røter, gjennom fotoprosjektet «Why Shirin?» («Kvifor Shirin?»). Til våren vert bileta hennar, og bileta frå åtte andre utvalde dokumentaristar, publisert i Norwegian Journal of Photography - eit bokprosjekt der fotografar jobbar med eigne prosjekt.

Men sjølve prosjektet vil ho nok halde fram med vidare, på eiga hand.

– Det er først no eg har forstått kor viktig funnet av det biletet var, seier Jafari.

Framleis ligg biletet av farmora i ei boks heime med henne. Ho gler seg til å vise det til sine eigne born, Noah (5) og Alba (2), når dei vert større.

LES MIN TRO MED MARTIN HERBST: Midtlivskrise

30-åringen har spurt seg sjølv mange gongar om kvifor dei iranske røtene er så viktige for henne. Borna er eit viktig stikkord.

– Eg fekk namnet Shirin fordi farmor ynskja det. Det er eit gammalt persisk namn som tyder «søt». Mi dotter har også fått det til mellomnamn. Eg innsåg plutseleg at mine røter lever vidare i mine barns røter, fortel ho.

Sjølv har Jafari aldri vore i Iran. Men fotoprosjektet tok henne til India, dit farens familie bur no. Faren har aldri vore praktiserande muslim, men familien hans er sterkt religiøs. Når Jafari besøker tanta i Pune, nordaust i India, må ho gå med hijab og bli med i moskeen. Det er ikkje alltid like enkelt.

– Eg må late som at eg kan ting, late som eg ikkje hadde kjærastar før eg møtte mannen min, fortel ho.

– Korleis er det?

– Det er slitsamt, eigentleg. Tanta mi er utruleg snill, men det er slitsamt å ikkje kunne vere seg sjølv. Eg føler at ho ikkje tek meg som den eg er.

Samtidig ser ho kor viktig kulturelle normer er for tanta og resten av familien.

– Tidlegare var eg nok meir kritisk til religion og meinte at det skapte problem og forskjellar mellom folk. Men det har endra seg med alderen. No tykkjer eg religion er ein vakker ting.

To kulturar

Jafari vaks opp i Ski, eit par mil sør for Oslo, med ei norsk mor som var medlem av statskyrkja og ein far frå Iran. Det var ein oppvekst der dei gjekk i kyrkja på julaftan, men ikkje elles, og der dei hadde kontakt med andre frå Iran, utan at islam tok stor plass.

– Eg har heile tida reist mellom to kulturar. Sjølv om eg har hatt ein veldig norsk oppvekst på alle måtar, så har eg alltid kjent til det andre.

Ho har alltid hatt eit godt forhold til far sin. Kvar gong ho har høyrt nokon seie noko negativt om innvandrarar gjennom oppveksten, har ho tatt det personleg på hans vegne. Snakkar du om pappa no, har ho tenkt.

LES MIN TRO MED JARLE BERNHOFT-SJØDIN: Soulskinnsbarn

Sjølv har ho ikkje opplevd negative episodar. Men ho vert stadig vekk spurt om kvar ho eigentleg kjem frå.

– Somme spør rett ut. Andre går rundt grauten, sjølv om det er tydeleg at dei lurer veldig på det, fortel ho og smiler.

– På kva måte har din fars kultur påverka deg?

Ho tek ein slurk kaffi.

– Den har nok gjort at eg forstår at ein kan gjere ting på andre måtar i andre kulturar, og at det kan vere vel så bra som vår måte å gjere ting på. I tillegg har det nok gjort at eg har fått eit heilt anna engasjement for dei som har reist frå landet og kulturen sin og er nye her, seier ho.

Betre kontakt

Som frilansfotograf har Jafari reist langt og dykka djupt – i asylmottak, dei blindes verd, og sine eigne familierøter. For å nemne noko.

Før jul vart utstillinga «Først og fremst barn» vist fram i Oslo for tiande og siste gong. I seks månadar følgde ho åtte barn på tre ulike asylmottak på Austlandet, i samarbeid med Redd barna.

Målet var å dokumentere barnas kvardag.

– Kva drøymer dei om? Kva tenker dei om eigen kvardag? Kven er dei? Dette var spørsmåla eg ville stille. Det var viktig for meg å ikkje berre ta bilete av barn som hadde det kjipt, men også når dei mista ei tann, dansa eller kledde seg ut som prinsesser, seier ho.

– Eg ville kjenne dei att i mine eigne barn. For då ville kanskje andre gjere det same.

Ho tek ein pause.

- Det høyrest kanskje naivt ut. Men eg trur verkeleg at det er viktig å gjere eit forsøk på å forstå.

LES OGSÅ: Kirkens Nødhjelp: – En skamplett for Europa

Sjølv om ho meiner det ligg ein viss arroganse i at ho, fødd og oppvaksen i Noreg, skal kunne gå inn på eit asylmottak og fortelje korleis det er der, føler ho at det kan vere enklare for henne enn mange andre å oppnå kontakt.

– Eg ser ikkje norsk ut. Eg kan nokre ord på farsi. Eg vert kanskje møtt på ein litt annan måte fordi eg ser ut som eg gjer og fordi eg har det namnet eg har, trur ho.

Håp om Gud

Inne er skiva med salami bytta ut med eit knekkebrød med syltetøy. Utanfor fell små dropar frå himmelen og frys til is i Oslo-gatene.

Jafari er sikker på at dersom ho hadde vakse opp i Iran eller India, og vore eksponert for berre éin religion, så hadde ho vore djupt truande. I staden for har ho problem med å finne ein religion som passar den trua ho har.

– Eg har kanskje ikkje éi tru fordi eg har vore eksponert for fleire forskjellege religionar, seier ho.

– Trur du på Gud?

– Ja.

Jafari ser ut vindauget.

– Eg trur eg gjer det, men eg greier ikkje å definere Gud.

Likevel har ho bedd til Gud heile livet.

– Det kan vere om at nokon skal bli friske, eller om noko eg tykkjer er vanskeleg, seier ho.

Av dei som står henne nærast, vert Jafari kalla eit kjenslemenneske. Ho kan glede seg enormt over ein liten blome, men samtidig gråte heftig av Dagsrevyen.

Også trua hennar handlar mykje om kjensler. Den er vanskeleg å skildre, tykkjer ho. Det blir fort så konkret, handfast, rart. Jafari bankar lett i bordet. Ventar litt.

– Eg trur på ei kraft i alle menneske. Og at vi høyrer saman med naturen.

– Har du nokon gong opplevd eit vendepunkt i trua di?

– Nei, det er meir som ein melodi. Den utviklar seg litt og litt og litt. Men kanskje det endrar seg ein gong. Kanskje sluttar eg heilt å tru.

– Kva skal til for at du mistar den?

– Eg trur eg må oppleve noko veldig dramatisk. Men då ville den kanskje vorte sterkare også.

LES MIN TRO MED SIGRID BONDE TUSVIK: Stjernekikkeren

Ho finn ikkje trøyst i Gud. Det er meir eit slags håp, fortel ho.

– Eg har så lyst til å tru endå meir. Det verkar så godt å vere hundre prosent sikker. Då hadde eg ikkje vore redd for noko. Det må vere eit behageleg skjold.

Tidleg i 20-åra vart Jafari kjend med eit nytt land og ein ny religion – Bhutan og buddhismen. Der budde ho i eit halvt år, medan ho var praktikant i FNs utviklingsprogram.

Livsendrande, kallar ho det.

– Fordi eg vart kjend med den buddhistiske tankegangen, men også fordi eg var i ein overgang i livet. Eg hadde nettopp møtt han som seinare skulle verte mannen min, men så reiste eg til Bhutan. Vi var så langt frå kvarandre. Men då han kom på besøk og vi reiste rundt saman i to månadar, valde vi kvarandre, fortel ho.

Dersom Jafari måtte velje ein religion, så hadde det vore buddhismen. Ho snur handleddet på venstre hand og viser fram ei tatovering. Eit lite spørsmålsteikn.

– Denne fekk eg der borte. Den handlar om at vi aldri veit kva som skal skje, og at vi ikkje kan kontrollere det som skal skje. Vi kan ikkje halde fast i noko, men møte alt med ei open, spørjande haldning. Slik er buddhismen.

4 RASKE

Gud er: Overalt og i oss. Ei kraft i naturen.

Eg klarar meg ikkje utan: Dagboka mi.

På min gravstein skal det stå: Størst av alt er kjærleiken.

Boka alle må lese: Hardkokt egg og eventyrland av Haruki Murakami.

Nysgjerrig

Søke, spørje, leite. Jafari er alltid på leiting etter seg sjølv. Fotografen trur ho alltid kjem til å stille spørsmål til seg sjølv og alt rundt seg.

– Det er ein måte å sjå på livet på. Eg er nysgjerrig av natur. Det var nok grunnen til at eg tok journalistutdanning også. Eg vil vite, finne, søke grave, seier ho.

Dette er ein del av trua hennar, fortel ho.

– Eg trur på det som er rundt oss og i oss. Eg trur at krafta etter å søke og leite finst i alle, sjølv om det ikkje nødvendigvis er riktig for alle å bruke mykje tid på graving.

– Kvifor er det så viktig å leite?

– Fordi ein finn kanskje ikkje det ein leitar etter, men noko heilt anna. Det å spørje i seg sjølv har ein verdi. Det gjer at du blir meir bevisst på verda rundt deg. Dersom vi skal gå rundt her på jorda utan å undre oss over ting, så skjønar eg ikkje poenget. Det er jo det som er sjølve livet, meiner Jafari.

LES MIN TRO MED ERLING KAGGE: Naturtro

Av og til vert trua hennar utfordra. Spesielt i møte med likegyldigheit mot dei som treng hjelp.

– Eg fryktar at folk skal tenke at til dømes flyktningar ikkje rakar oss. Då byrjar eg å miste trua.

– På kva?

– På menneska. På det vi driv med her på jorda. Trua på det gode i mennesket. Skal vi liksom berre gå rundt her og tenke at alt som har noko å seie er meg og mitt, og så er det ingen som ser dei store linjene?

For mykje politikk

Jafari vart ikkje døypt. Men foreldra ville gjerne ha ein seremoni. Løysinga vart namneseremoni i kyrkja, med ein den lokale presten i Ski.

– Det er typisk vår familie. Vi brukte kyrkja og den kristne ramma, men så gjorde vi noko annleis innanfor den ramma. Med ein kjempefin prest, som var villig til det.

30-åringen skulle ynskje ho var del av ein kyrkjelyd. Ein plass der ein passar på kvarandre, frå start til slutt. Det er i kristendomen ho kjenner seg mest heime, samtidig som islams reinleik tiltrekker henne.

Ho elskar bønerop og kyrkjeklokker. Søndag er yndlingsdagen.

– Eg har også veldig sansen for skrifting, som dei gjer i den katolske kyrkja. Alle har gjort vonde ting eller føler på noko. Snakk det ut! Bli kvitt det!

Armane veivar over kjøkkenbordet.

– Kva er det med religionane som ikkje passar di tru?

– Det vert for mykje politikk i det. Viss eg skulle meldt meg inn i statskyrkja, så hadde eg byrja å stille kritiske spørsmål om homofili, om abort. Eg veit at ein kan gjere det som medlem, men det er likevel noko som røskar litt. Det vert for rigid, seier ho.

LES MIN TRO MED JON KVALBEIN: Føtter på fjell

– Eg trur eg er litt for fri. Eg tenker gjerne: Kan ikkje vi ta inn litt buddhisme her på sida i denne seremonien? Eg skulle gjerne hatt alt samtidig, eg likar å blande.

Ho skildrar det som at ho går rundt med ei korg og samlar ting ho likar og flettar det saman til eit eige bilete. Som til saman vert hennar tru.

Treng tru

Jafari møtte farmora frå Iran to-tre gongar før ho døydde, som barn. Ein gong ho kom til Noreg på besøk, kjøpte ho ein lilla sykkel til barnebarnet. Då ho skulle ta til med fotoprosjektet om familierøtene, tenkte Jafari at ho måtte reise langt for å finne svar.

– Då eg såg auga til farmor på det biletet, fann eg ut at det eg søkte, finst her. I meg sjølv og i nære relasjonar, fortel ho.

– Det er her heime den tilhøyrsla, som eg kanskje har søkt etter, finst.

Etter at ho vart mor, føler Jafari på ansvar på ein heilt annan måte enn tidlegare – både for eigne og andre sine barn.

– Før kunne eg lese mykje om krigen i Syria, til dømes. No pregar det meg i mykje større grad. Eg føler på avmakt over at vi ikkje gjer meir. At eg ikkje kan gjere meir. Eg kan skamme meg over det, seier ho.

Jafari tykkjer alle burde vere litt meir engasjerte. Ho trur alle treng tru, på ein eller annan måte.

– For meg er tru eit anker, noko ein kan halde fast ved i livet. Eg er overbevist om at utan tru, så er det ganske lite igjen av mennesket.

Anita Grønningsæter Digernes

Anita Grønningsæter Digernes er journalist i publiseringsavdelingen i Vårt Land.